Αφιέρωμα στον Κλειτσό Ευρυτανίας (και όλους τους συνοικισμούς του)

Κλειτσός

Ανάμεσα στα μεγάλα ορεινά συγκροτήματα της Μάρτσας (υψ. 1687 μ.), της Κερασιάς (υψ. 1615 μ.) και του Σφενδαμιού εκτείνεται μια καταπράσινη επικλινής και λοφώδης έκταση, που τη διαρρέει το Καλανόρρεμα, στην οποία αναπτύσσονται οι συνοικισμοί του δημοτικού διαμερίσματος του Κλειτσού: Πλάτανος, Μεσοχώρι, Κορίτσα, Κάλανος. Οι συνοικισμοί αυτοί βρίσκονται σε μικρή σχετικά απόσταση ο ένας από τον άλλο. Ο πέμπτος συνοικισμός, ο Μαυρόλογγος, απέχει από το Μεσοχώρι (κέντρο Κλειτσού) περίπου 14 χλμ και κείται σε μικρή απόσταση από τα όρια των νομών Ευρυτανίας και Καρδίτσας.

Παλαιότερα υπήρχαν και μικρότεροι οικισμοί, όπως τα «Ζαγαριωταίικα», τα «Κατσιμητραίικα», τα «Τσιριγκαίικα», τα «Ζιωβαίικα», η «Μπουκοβίτσα» και άλλοι, που διέμεναν κυρίως κτηνοτρόφοι και γεωργοί.

Άγιος Κυπριανός

Ο Κλειτσός είναι πατρίδα του νεομάρτυρα Αγίου Κυπριανού, που μαρτύρησε στην Κωνσταντινούπολη στις 5 Ιουλίου του 1679. Οι συμπατριώτες του, οι Κλειτσιώτες, ετίμησαν και τιμούν ευσεβάστως την ιερή μνήμη του. Σε περιοχή σπάνιας φυσικής ομορφιάς ανήγειραν τον φερώνυμο ναό του Αγίου και κάθε καλοκαίρι συρρέουν Κλειτσιώτες, απ’ όλα σχεδόν τα μέρη της Ελλάδος, στα οποία τους έφερε η μοίρα να εγκατασταθούν, και μετέχουν στην ιερή πανήγυρη στις 5 Ιουλίου. Ο Ναός του Αγίου Κυπριανού είναι καλοδιατηρημένος και ευπρεπισμένος. Το ξυλόγλυπτο τέμπλο του βρίσκεται σε άριστη κατάσταση.

Άγιος Κυπριανός

Το βαπτιστικό όνομα Κυπριανός είναι ευρύτατα διαδεδομένο στον Κλειτσό.

Χαράλαμπος Κατσιμήτρος

Από τις πολλές προσωπικότητες που ανέδειξε ο Κλειτσός είναι υποχρέωση να αναφερθεί ο αείμνηστος στρατηγός Χαράλαμπος Κατσιμήτρος. Είναι ο άνθρωπος, που, ως στρατιωτικός, είπε το δικό του «ΟΧΙ» το 1940 και στάθηκε με τις λιγοστές στρατιωτικές δυνάμεις του μέγα και απροσπέλαστο εμπόδιο κατά την επίθεση των ιταλικών στρατευμάτων στην Ήπειρο και απέδειξε με τη στάση του αυτή πως οι σιδερόφρακτες ορδές του Μουσσολίνι δεν είναι αήττητες. Η δράση του στον πόλεμο αυτό έκαμε τους Έλληνες να αισθάνονται υπερήφανοι και τους ξένους να αποκαλύπτονται στο άκουσμα του ονόματός του. Η προτομήτου μεγάλου αυτού ανδρός κοσμεί την πλατεία της γενέτειράς του.

Το σταυροδρόμι στην Τριφύλλα

Κοντά στον αυχένα της «Τριφύλλας» το 1805 ο περιώνυμος για τη γενναιότητά του κλεφταρματολός Κατσαντώνης «συγκρούστηκε με το δερβέναγα Ιλιάσμπεη, που οδηγούσε τριακόσιους Αρβανίτες» (Ε.Ι.Φ., σ.σ. 16-17, Π. Ι. Β. και ά. σ.97, Δ.Π.Κ. σ.σ. 184-185).
Στη μάχη αυτή εφονεύθησαν πάμπολλοι τουρκαρβανίτες και ο ίδιος ο αρχηγός τους. 

Σώζεται το τοπωνύμιο «μνήμα του Ιλιάσμπεγα». Σήμερα, οι ντόπιοι, όταν αναφέρονται στην περιοχή αυτή, λένε «στ’ Λιαζ’» (δηλαδή στου Ιλιάσμπεη), συγκόπτοντας –κατά την ευρυτανική προφορά– φωνήεντα ακόμη και συλλαβές για ν’ αποφεύγουν τη χασμωδία και να επιτυγχάνουν ταχύτερα την επικοινωνία τους.

Η βρύση του Καραϊσκάκη στην Τριφύλλα

Κοντά στην περιοχή της Τριφύλλας το τοπωνύμιο «ράχη του Καραϊσκάκη» ή στην ντοπιολαλιά «στ’ Καραϊσκάκ’» θυμίζει τη μάχη, που συγκροτήθηκε ανάμεσα στον Καραϊσκάκη και στους Τούρκους, Ράγκο κ.ά. στις 15 Μαΐου 1824,προτεραία της μάχης κοντά στο Μοναστήρι της Βράχας.

Το Σπίτι Του Διαβάτη - Ανακαινισμένο

Ας σταθούμε όμως περισσότερο στην ίδια την περιοχή. Ο αυχένας της Τριφύλλας είναι σαν μια ανοιχτή είσοδος προς τα βορειότερα Άγραφα και προς το θεσσαλικό κάμπο. Και προτιμούσαν ανέκαθεν τη διάβαση αυτή ως συντομότερη και σχετικά ασφαλέστερη. Εκεί υπάρχουν και πολλά κτήματα Κλειτσιωτών και περισσότερο των κατοίκων της Κορίτσας. Ακριβώς εκεί διασταυρώνεται σήμερα ο αμαξιτός δρόμος προς Μαυρόλογγο - Σαραντάπορο - Καρδίτσα αλλά και προς Μολόχα - Απιδιά - Καρδίτσα. 

Το Σπίτι Του Διαβάτη (παλιά)

Λίγα μέτρα πριν απ’ αυτή τη διασταύρωση βρίσκεται το «Σπίτι του Διαβάτη», που μπορεί κάποιος ταξιδιώτης ή πεζοπόρος να ξεκουραστεί ή να διανυκτερεύσει. Το θαυμάσιο αυτό κτίσμα μέσα στην ειδυλλιακή ομορφιά του τοπίου ανήγειρε με δικές του δαπάνες ο από Κορίτσα καταγόμενος ευπατρίδης αείμνηστος Νικόλαος Φλωράκης. Μάλιστα, με δικά του, επίσης, έξοδα μεταφέρθηκε νερό από πηγή της «Μάρτσας». Μπροστά στην είσοδο έχει τεράστια βεράντα, όπου ο ταξιδιώτης μπορεί να ξεκουράζεται, να βλέπει από ψηλά και να αποθαυμάζει την αγέρωχη γοητεία των αγραφιώτικων τοπίων.

Αγία Άννη - Τριφύλλα

Δίπλα, σ’ αυτόν τον ξενώνα υπάρχει το εκκλησάκι της Αγίας Άννας το οποίο πανηγυρίζει στις 25 Ιουλίου και συγκεντρώνει όχι μόνο Κλειτσιώτες αλλά και πάρα πολλούς άλλους προσκυνητές από γειτονικά χωριά.

Οδεύοντας από Φουρνά προς Κλειτσό με το αυτοκίνητο θα συναντήσουμε τον πρώτο συνοικισμό, τον Πλάτανο, σε μια σχετικά ομαλή έκταση στα δεξιά του Φουρνιώτικου ποταμού, που από τον Πλάτανο και μέχρι το φαράγγι ανάμεσα στο Καστρί και Τσούκα, παίρνει το όνομα «Μέγα Ρέμα» ή «Μεγαπόταμος». Προφανώς τ’ όνομά του το οφείλει στην πυκνή παραποτάμια βλάστηση του πλατάνου. Τα σπίτια του, το ένα κοντά στο άλλο, συγκροτούν ένα συγκεντρωμένο και καλοδομημένο οικισμό. Την ίδια συγκρότηση θα διαπιστώσουμε και στο Μεσοχώρι και στην Κορίτσα.

Άγιος Νικόλαος - Πλάτανος

Κοντά στον Πλάτανο είναι και ένας μικρότερος οικισμός με πολλά καινούρια σπίτια, οι Μουσχιάδες. Εδώ έχει ανεγερθεί με ιδιωτική πρωτοβουλία ένας νέος Ναός, ο Ναός της Αγίας Μαρίνας.

Μουσχιάδες και στο βάθος ο Ναός της Αγίας Μαρίνας

Το Μεσοχώρι βρίσκεται στο κέντρο του Κλειτσού και σ’ αυτό πιθανώς οφείλει το όνομά του. Έχει μεγάλη πλατεία, εξαιρετικά καλαίσθητη, στην οποία δεσπόζει ο Ναός των Αγίων Ταξιαρχών.
Ήταν η έδρα της κοινότητας Κλειτσού.

Ναός των Αγίων Ταξιαρχών

Πλατεία Μεσοχωρίου

Ο συνοικισμός της Κορίτσας, δυτικότερα των άλλων οικισμών, και βεβαίως σε μεγαλύτερο υψόμετρο, απλώνεται στις πλαγιές του λόφου «Κρι» της κορυφογραμμής Τσούκας και Μάρτσας.

Μάρτσα

Στην Κορίτσα υπήρχε το Μοναστήρι του Αγίου Νικολάου του Νέου. Ο Άγιος Νικόλαος καταγόταν από την Μικρά Ασία και διακρίθηκε –ως στρατιωτικός– για την ανδρεία του σε μάχες κατά των Αγαρηνών. Αφού κατέστειλε μια στάση στη Λάρισα, απαρνήθηκε τα εγκόσμια, «εκάρη μοναχός», πήγε στο όρος Βούνενα και αφοσιώθηκε στο Μοναστήρι, που υπήρχε σ’ αυτό. Τα Βούνενα ή η Βούνενα ήταν επισκοπή της Λάρισας. Εκεί αποκεφαλίστηκε –μαζί με δυο συμμοναστές του– από τους Αβάρους, που εισέβαλαν στη Θεσσαλία. Η μνήμη του εορτάζεται στις 9 Μαΐου πανηγυρικά.

Άγιος Νικόλαος - Κορίτσα

Το Μοναστήρι αυτό ήταν γυναικείο και εμόναζαν γυναίκες από τα γύρω χωριά. Κατά 11 την παράδοση από τις καλόγριες τη Μονής (Κόρες, Κορίτσιαà Κορίτσα) πήρε το όνομά του ο οικισμός αυτός. Κατά άλλη εκδοχή (Π. Ι. Βασιλείου) –επειδή ο οικισμός είχε και εξακολουθεί να έχει μικρές πηγές νερού– και επειδή «γκούρα» σημαίνει πηγή και «γκουρίτσα» μικρή πηγή συνάγεται ότι από τη σειρά «Γκούρα Γκορίτσα Κουρίτσα», προήλθε το τελικό όνομα «Κορίτσα» (Π.Ι.Β. και ά., σ.96).

Το Μοναστήρι του Αγίου Νικολάου κατεδαφίστηκε, επειδή κρίθηκε ετοιμόρροπο και χτίστηκε καινούργια εκκλησία το 1907. Μετά από σαράντα χρόνια, εξαιτίας βομβαρδισμού, κατεστράφη και ανοικοδομήθηκε αργότερα. Στη συνέχεια έγιναν πολλές ανακαινίσεις και σήμερα είναι μια από τις ομορφότερες εκκλησίες της περιοχής.

«Στην Κορίτσα υπάρχουν και τα ερείπια της κατοικίας του Αγίου Κυπριανού» (Η.Δ.Σ. σ.36).

Φωτογραφίες από την Κορίτσα

Βόρεια του Μεσοχωρίου και στις χαμηλές πλαγιές της Κερασιάς είναι ο συνοικισμός του Καλάνου και νοτιοανατολικά του Καλάνου ο μικρός συνοικισμός των Αγ. Αποστόλων. Εκεί πανηγυρίζουν οι ντόπιοι στις 30 Ιουνίου, των Αγίων Αποστόλων και 26 Ιουλίου της Αγ. Παρασκευής.

Πέντε χλμ. περίπου από Τριφύλλα βρίσκεται ο πέμπτος συνοικισμός του Κλειτσού, ο Μαυρόλογγος. Κρυμμένος στην κυριολεξία μέσα σε ένα θαυμάσιο τοπίο και περικυκλωμένος από υψηλόκορμα έλατα αδερφωμένα με τις πανύψηλες καστανιές στέκεται σαν φρουρός στις βορειοανατολικές εσχατιές της Ευρυτανίας. Από εκεί αντικρίζοντας κανείς τις ψηλές, φαλακρές κορυφές των αγραφιώτικων βουνών (ευρυτανικών και θεσσαλικών) βλέπει τη μαγεία της φύσης να ξετυλίγεται μπροστά στα αχόρταγα μάτια του. Μάλιστα συνομιλώντας με αυτές και παίζοντας με τις φιγούρες τους θα ανακαλύψει μες στο γλαυκό τ’ ουρανού το χρώμα να προβάλλεται η «Κοιμωμένη».

Εικόνες άπειρης ομορφιάς και θεϊκού μεγαλείου!

Το Μοναστήρι του Αγίου Νικολάου του Νέου (σιγίλλιο, Ιούλιος 1799, πατριάρχου Νεοφύτου) «πλουτεί ιερόν κειμήλιον θαύματος άξιον τον εκ του αγκώνος πήχυν της ζωγραφικής χειρός του Αγίου ενδόξου Αποστόλου και Ευαγγελιστού Λουκά κεκοσμημένον θαυμασίως κηρομαστίχω, και ιεράν εικόνα του αυτού αγίου συν ενί του αυτού αγίου όνυχι», το οποίο στρατιώτης του Νικηφόρου Β΄ το άφησε μέσα στο Μοναστήρι του Σταυροπηγίου (Παναγιάς) κοντά στον σημερινό ναό του Αγ. Κυπριανού το έτος 1358, για να μην πέσει στα χέρια των Αλβανών (Η.Δ.Σ. ό.π.).
Στο σημερινό ναό του Αγίου Νικολάου του Νέου στην Κορίτσα φυλάσσονται, εκτός απότο ανωτέρω ιερό κειμήλιο και μεμβράνες και σιγίλλια και βιβλία και ιερά σκεύη σε ευπρεπισμένο και ασφαλές «κειμηλιαρχείο». Ο επισκέπτης σίγουρα θα αποζημιωθεί μελετώντας τα.

Όπως στον Φουρνά, έτσι και στον Κλειτσό, στις εκκλησίες «κρύβονται» πνευματικοί θη-
σαυροί, που γοητεύουν κάθε άνθρωπο, που θέλει μες στη γαλήνη και την ηρεμία, που του
προσφέρει το φυσικό περιβάλλον, να γνωρίσει την ιστορία του τόπου και τους αγώνες των
απλοϊκών ανθρώπων για τη διαφύλαξή της.