Τοποθεσία: Ο ναός του Ηφαίστου στο Θησείο
Χρονολογία: 1922
Περιγραφή: Δύο προσφυγοπούλες και μια μάλλον μεγαλύτερης ηλικίας γυναίκα, με φόντο τις κολώνες του ναού του Ηφαίστου στο Θησείο, στα 1922. Πρόκειται για μία ακόμη φωτογραφία από τον πρόχειρο προσφυγικό καταυλισμό που είχε δημιουργηθεί δίπλα στο ναό λίγες μόνο εβδομάδες μετά την άφιξη των πρώτων προσφύγων στον Πειραιά.
Μια όχι ιδιαίτερα γνωστή όψη της Μικρασιατικής Καταστροφής είναι το γεγονός ότι ο συντριπτικός όγκος των προσφύγων (πάνω από το 85%) ήταν γυναικόπαιδα και γέροι. Όπως γράφει ο βρετανός ακαδημαϊκός και διπλωμάτης Μάικλ Λουέλιν Σμιθ (Michael Llewellyn Smith) στο βιβλίο του «Το όραμα της Ιωνίας – Η Ελλάδα στη Μικρά Ασία, 1919-1922»:
«Η μεγάλη έξοδος των χριστιανών από τη Μικρά Ασία είχε ξεκινήσει. Πλοία από πολλές χώρες έφταναν στα λιμάνια της για παραλάβουν τα φορτία των προσφύγων. Από τους αρτιμελείς άνδρες, μόνον οι τυχεροί κατόρθωσαν να διαφύγουν. Οι υπόλοιποι, από 18 ως 45 χρονών, συγκεντρώθηκαν από τους Τούρκους στη Σμύρνη και, αφού κηρύχθηκαν επισήμως αιχμάλωτοι με διάταγμα του τουρκικού κράτους, στάλθηκαν στο εσωτερικό για να ενταχθούν στα Τάγματα Εργασίας. Για πολλούς, αυτό ισοδυναμούσε με θάνατο. Οι γυναίκες και τα παιδιά χωρίστηκαν από τους άντρες τους, στριμώχτηκαν στα πλοία και διαπεραιώθηκαν στον Πειραιά ή στη Θεσσαλονίκη.»
Από τα 150.000 άτομα που υπολογίζεται ότι είχαν σταλθεί στα Τάγματα Εργασίας (ανάμεσά τους και ένας αριθμός από γυναικόπαιδα που δεν πρόλαβαν να φύγουν μέχρι τα τέλη Σεπτεμβρίου 1922 από τη Μικρά Ασία), επέζησαν και ήλθαν τελικά στην Ελλάδα το 1924 μόλις 18.540…
Είναι επίσης αποκαλυπτική μια σχετική αναφορά του Χένρι Μοργκεντάου (Henry Morgenthau), τότε προέδρου της Επιτροπής Αποκατάστασης Προσφύγων, ο οποίος έγραφε το 1924 για την κατάσταση που επικρατούσε στο 7ο Γυμνάσιο Παγκρατίου, που είχε επιταχθεί για τη φιλοξενία προσφύγων:
«Το σχολείο αυτό, που βρίσκεται κοντά στο κέντρο της Αθήνας, αποτελείται από τρεις μεγάλες αίθουσες όπου στεγάζονται 22 οικογένειες ή 91 συνολικά πρόσωπα, από τα οποία μόνο 17 είναι άντρες και 7 από αυτούς είναι τόσο ηλικιωμένοι, ώστε δεν μπορούν να βοηθήσουν τις οικογένειές τους. Οι υπόλοιπες είναι γυναίκες, αρκετές από τις οποίες είναι άνω των 60 – 70 ετών. Οι περισσότερες έχουν στη φροντίδα τους τουλάχιστον τρία και σε μερικές περιπτώσεις και πέντε παιδιά».
Στιγμιότυπα από μια τραγωδία
Εντύπωση προξενεί το γεγονός ότι η φωτογραφία αναδεικνύει την εργατικότητα και την αξιοσύνη των γυναικών προσφύγων και όχι τις εξαιρετικά δύσκολες συνθήκες της ζωής τους στον καταυλισμό. Πρόκειται μάλλον για επιλογή του φωτογράφου, ο οποίος ήταν πιθανότατα μέλος του Αμερικανικού Ερυθρού Σταυρού.
Μια μικρή γεύση όσων δεν δείχνει η φωτογραφία, μας δίνει ένα δεκάλεπτο φιλμ εκείνης της εποχής που βρέθηκε τυχαία στις ΗΠΑ πριν λίγα χρόνια. Πρόκειται ουσιαστικά για ένα ρεπορτάζ της προσφυγικής κρίσης του ’22 με τις σκηνές που κινηματογράφησε στη Σμύρνη, τη Μυτιλήνη, την Αθήνα και τον Πειραιά, ο Τζορτζ Μαγκαριάν (George Magarian), τότε διευθυντής του παραρτήματος της ΧΑΝΘ (YMCA) στο Ικόνιο. Ξεχασμένο για πάνω από 60 χρόνια στο σπίτι της γυναίκας του στις ΗΠΑ, το φιλμ βρέθηκε, ψηφιοποιήθηκε και δημοσιεύθηκε το 2008 από τον εγγονό του, Ρόμπερτ Νταβίντιαν (Robert Davidian). Αν και δεν έχει άμεση σχέση με τον καταυλισμό του Θησείου, το παραθέτουμε γιατί συμπληρώνει λιτά τις δύο τελευταίες μας αναρτήσεις.
Είναι μάλλον αναμενόμενο, δεν μπορούμε όμως να μην παρατηρήσουμε ότι κάποιες σκηνές του φιλμ μοιάζουν έντονα με σκηνές που βλέπουμε σήμερα στις τηλεοράσεις μας…
Φωτογράφος: Άγνωστος. Η φωτογραφία προέρχεται από το αρχείο του Αμερικανικού Ερυθρού Σταυρού.
Άλλα στοιχεία: Πηγή αρχικής φωτογραφίας: Library of Congress
ΠΗΓΗ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου