Τοποθεσία: Η Ακρόπολη ιδωμένη από τα ΝΔ, από το γειτονικό λόφο του Φιλοπάππου. (Πιθανώς από το ίδιο το μνημείο του Φιλοπάππου.)
Χρονολογία: Γύρω στα 1860. (Δείτε και σχετικό σχόλιο στην περιγραφή.)
Περιγραφή: Η νότια πλευρά της Ακρόπολης σε φωτογραφία που προκαλεί εντύπωση, καθώς το όλο τοπίο είναι αρκετά διαφορετικό από ό,τι σήμερα. Η φωτογραφία δείχνει τον Ιερό Βράχο σε ένα μεταβατικό στάδιο, θα λέγαμε. Με κεντρικό ρόλο τόσο για την ταυτότητα του νεοσύστατου ελληνικού κράτους όσο και για τους αρχαιολάτρες Βαυαρούς, η Ακρόπολη ήταν ο πρώτος τόπος στον οποίο ξεκίνησε η συστηματική αρχαιολογική έρευνα και η προσπάθεια αποκάλυψης και ανάδειξης των αρχαίων μνημείων. Γι’ αυτόν το λόγο έπαψε να είναι φρούριο ήδη από το 1834, ένα μόλις χρόνο μετά την απομάκρυνση της εκεί τουρκικής φρουράς, ενώ από το 1835 ξεκίνησε η καθαίρεση των τούρκικων σπιτιών που υπήρχαν σε αυτήν, ο καθαρισμός του χώρου και η αποκατάσταση των αρχαίων μνημείων. Οι σωροί χωμάτων που βλέπουμε κάτω από τα τείχη αλλά και μπροστά από το Ωδείο Ηρώδου Αττικού, είναι προϊόντα αυτού του καθαρισμού. Τα χώματα αυτά απομακρύνθηκαν τελικά από την πλαγιά γύρω στο 1874 και χρησιμοποιήθηκαν για την επέκταση και διαμόρφωση του πλατώματος μπροστά από το Ηρώδειο.
Όπως βλέπουμε, στα 1860 έχουν πλέον απομακρυνθεί από τον Ιερό Βράχο τα κτίσματα της Τουρκοκρατίας, ωστόσο στη δυτική του πλευρά (αριστερά) εξακολουθεί να υψώνεται ο φράγκικος πύργος – ο “Κουλάς”, όπως τον έλεγαν οι Αθηναίοι. Ο πύργος αυτός, που είχε κατασκευαστεί τον 13ο αιώνα, κατεδαφίστηκε το 1875.
Ο προμαχώνας του Σερπεντζέ
Ένα άλλο χαρακτηριστικό στοιχείο του μεσαιωνικού παρελθόντος της πόλης βρίσκουμε πιο χαμηλά, στο τείχος που κατηφορίζοντας από τα Προπύλαια, περιλαμβάνει την πρόσοψη του Ηρωδείου και συνεχίζει πάνω στα ερείπια της Στοάς του Ευμένους μέχρι το Θέατρο του Διονύσου, περικλείοντας το μεγαλύτερο μέρος της νότιας κλιτύος. Πρόκειται για τον περίφημο προμαχώνα του Σερπεντζέ, όπως ήταν το όνομά του επί Τουρκοκρατίας (“σερπεντζέ” στα τούρκικα σημαίνει “ισχυρός”). Ο Σερπεντζές αποτελεί ουσιαστικά απομεινάρι παλιότερων τειχών της πόλης, ίσως και του λεγόμενου Βαλεριάνειου τείχους, που οικοδομήθηκε στα χρόνια του ρωμαίου αυτοκράτορα Βαλεριανού (253-260 μ.Χ.) Δυστυχώς, κατεδαφίστηκε βιαστικά και χωρίς τεκμηρίωση το 1877, ενώ, όπως βλέπουμε, το 1860 διατηρείτο μέχρι τις επάλξεις…
Στα σύγχρονα μάτια μας η ενσωμάτωση αρχαίων μνημείων σε ένα τείχος, φαίνεται πιθανώς πράξη άστοχη και ασεβής… Ωστόσο, είναι γεγονός ότι ακριβώς αυτή η ενσωμάτωση στο τείχος προφύλαξε τα συγκεκριμένα μνημεία, κάτι για παράδειγμα που δε συνέβη στο Θέατρο του Διονύσου το οποίο βρισκόταν έξω από τον Σερπεντζέ, με αποτέλεσμα μεγάλο μέρος του υλικού του να καταλήξει να γίνει ασβέστης για τις οικοδομικές ανάγκες ντόπιων και κατακτητών…
Διονυσίου Αρεοπαγίτου, μία “νέα” οδός
Μπροστά από το Ηρώδειο βλέπουμε την οδό Διονυσίου Αρεοπαγίτου με την αρχική της χάραξη, που ακολουθούσε σε γενικές γραμμές έναν παλιότερο δρόμο και πέρναγε κοντά από τα αρχαία μνημεία. Η οδός ανοίχτηκε μαζί με την Αποστόλου Παύλου λίγο πριν τη λήψη της φωτογραφίας, το 1857, στο πρώτο μεγάλο κύμα συστηματικής οδοποιίας που έλαβε χώρα στην Αθήνα στα τέλη της δεκαετίας του 1850, κατόπιν σχετικών δωρεών του Μιχαήλ Τοσίτσα και της Βασίλισσας Αμαλίας. (Οι δύο οδοί ουσιαστικά αποτελούσαν έναν ενιαίο οδικό άξονα, που ένωνε το Ολυμπιείο με την Πειραιώς…)
Η Διονυσίου Αρεοπαγίτου παρέμεινε στην ίδια χάραξη για έναν αιώνα περίπου, κάτι που άλλαξε με τα λεγόμενα “έργα Ακροπόλεως” (1954-1958) του Δημήτρη Πικιώνη, με τα οποία ο εμπνευσμένος αρχιτέκτονας αναδιαμόρφωσε ριζικά τη νότια πλευρά της Ακρόπολης και το λόφο του Φιλοπάππου. Στα πλαίσια αυτών των έργων έγινε νέα χάραξη στο μετά το Θέατρο του Διονύσου τμήμα, η οποία περνά χαμηλότερα από την παλιά, κατά μήκος της οικοδομικής γραμμής της συνοικίας. Μισό αιώνα αργότερα η οδός πεζοδρομήθηκε και πλακοστρώθηκε στα πλαίσια του προγράμματος ενοποίησης των Αρχαιολογικών Χώρων.
Μια πιο ακριβής χρονολόγηση
Κλείνοντας θα πρέπει να σημειώσουμε ότι στο δικτυακό τόπο της Βιβλιοθήκης του Κογκρέσου, απ’ όπου προέρχεται, η συγκεκριμένη φωτογραφία τοποθετείται χρονικά μεταξύ 1850-1880. Ωστόσο, μια πανομοιότυπη φωτογραφία –πιθανώς και η ίδια- που περιλαμβάνεται στο αρχείο του Μουσείου Μπενάκη και αποδίδεται στο γνωστό φωτογράφο του 19ου αιώνα, Δημήτριο Κωνσταντίνου, βοηθά να τη χρονολογήσουμε με μεγαλύτερη ακρίβεια, γύρω στα 1860.
ΠΗΓΗ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου